Amaç:

Bu çalışmanın amacı bireylerin sorgu sırasında karşılaşabilecekleri yönlendirici sorulara ve sosyal yönlendirmelere karşı yatkınlıklarını ölçmek amacıyla objektif bir ölçüm aracı olarak geliştirilen Gudjonsson yönlendirilebilirlik ölçeği-2’nin (GSS-2) Türkçe’ye uyarlanmasını gerçekleştirmektir.

Yöntem:

GSS-2 ölçeği orijinal dili olan İngilizce’den Türkçe’ye çevrilmiş, daha sonra geri çeviri ile Türkçe’den İngilizce’ye çevrilmiştir. Ölçek 19-36 yaş aralığında 175 kişiye uygulanmıştır. Bir bisiklet kazasına ilişkin öyküyü dinleyen katılımcılar dinledikten hemen sonra ve 45 dakika sonra hatırladıkları bilgilere ilişkin serbest anlatımda bulunmuşlardır. Daha sonra yönlendirici soruların ve olumsuz geri bildirimde bulunulan kısımdaki kapalı uçlu soruları yanıtlamışlardır. Aynı zaman yapı geçerliliğinin test edilebilmesi için dissosiyatif yaşantılar ölçeği, boyun eğici davranış ölçeği ve bilişsel hata ölçeğini katılımcıların öz bildirimine dayalı bir biçimde doldurulmuştur. İstatistiksel analizler SPSS 21 ve Lisrel 8.80 ile gerçekleştirilmiştir.

Bulgular:

Betimsel analiz sonucu, hemen geri çağrılmadaki doğru bilgi ve konfabulasyonun ortalamasını sırayla 14,99 ve 3,23 olarak bulmuştur. Gecikmeli hatırlama için doğru bilgi 14,42 ve konfabülasyon 4,03 olarak tespit edilmiştir. Yönlendirmeye ilişkin puanlarda kabul 1 (yield 1) için ortalama 5,25; kabul 2 (yield 2) için ortalama 6,66; değişim (Shift) puanlaması için ortalama 4,1 ve toplam yölendirilebilirlik için ortalama 9,35 olarak bulunmuştur. Ölçeğin alt boyutlarının cronbach alfa değerleri yield 1, yield 2 ve shift için sırasıyla 0,713, 0,812, 0,600 olarak hesaplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi, kabul 1 faktörünün orijinal ölçekle uyumlu olarak tek boyutlu olduğu, ancak değişim faktörünün tek boyutlu özellikler göstermediği, bazı soruların faktör yapısına uymadığı sonucuna varmıştır. GSS-2 puanları ile yapı geçerliği için belirlenen ölçekler arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.

Sonuç:

Bulgular farklı dillerdeki adaptasyon çalışmalarından elde edilen veriler ışığında karşılaştırılmıştır. Ölçek ile ilgili edinilen bulgular dil ve kültür farklılığının önemli olduğu göstermektedir. Ölçeğin kullanımı için norm çalışmalarına ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler: Tanık ifadesi, tanık hafızası, yönlendirilebilirlik, Gudjonsson yönlendirilebilirlik ölçeği