Görgü tanıklığı üstbellek ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: bir geçerlik ve güvenirlik çalışması
DOI:
https://doi.org/10.17986/blm.1742Anahtar Kelimeler:
Görgü tanığı belleği- üst bellek- bellek- ölçek uyarlamaÖz
Amaç: Bu çalışma, Görgü Tanıklığı Üstbellek Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanmasını ve Türkçe konuşan toplumlarda kullanımı için geçerlilik ve güvenilirliğinin değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Ölçek, bireylerin görgü tanıklığı ifadelerine ilişkin bellek kapasiteleri hakkındaki farkındalıklarını ölçmek üzere geliştirilmiştir.
Yöntem: Çalışmaya 201 katılımcı dahil edilmiştir. Ölçeğin yapı geçerliliğini değerlendirmek için açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi gibi istatistiksel yöntemler kullanılmıştır. Ölçeğin güvenilirliğini değerlendirmek için Cronbach’s alpha katsayısı hesaplanmıştır. Özgün Görgü Tanıklığı Üstbellek Ölçeği, titiz metodolojik yönergeler izlenerek Türkçeye çevrilmiş ve kültürel olarak uyarlanmıştır.
Bulgular: Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, ölçeğin yapı geçerliliğinin güçlü olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, Cronbach’s Alpha katsayısı, ölçeğin yüksek düzeyde iç tutarlılığa sahip olduğunu göstermiştir. Bu sonuçlar, Görgü Tanıklığı Üstbellek Ölçeği’nin Türkçe versiyonunun psikometrik açıdan güvenilir ve geçerli bir ölçüm aracı olduğunu desteklemektedir.
Sonuç: Türkçe Görgü Tanıklığı Üstbellek Ölçeği, Türkiye’deki görgü tanıklığı bağlamlarında bireylerin bellek farkındalığını değerlendirmek için uygun ve güvenilir bir araç olarak değerlendirilmiştir. Bu ölçek hem araştırma hem de pratik uygulamalarda önemli bir araç sunmaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Hervé HF, Cooper BS, Yuille JC. Biopsychosocial perspectives on memory variability in eyewitnesses. In: Cooper BS, Griesel D, Ternes M, editors. Applied issues in investigative interviewing, eyewitness memory, and credibility assessment. Springer; 2013;23-40. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5547-9
Wixted JT, Mickes L, Fisher RP. Rethinking the reliability of eyewitness memory. Perspect Psychol Sci. 2018;13(3):324-35. https://doi.org/10.1177/1745691617734878 DOI: https://doi.org/10.1177/1745691617734878
Dunlosky J, Bjork RA. The integrated nature of metamemory and memory. In: Dunlosky J, Bjork RA, editors. Handbook of metamemory and memory. New York: Psychology Press; 2008:11-28.
Flavell JH. Metacognition and cognitive monitoring: a new area of cognitive-developmental inquiry. Am Psychol. 1979;34(10). DOI: https://doi.org/10.1037//0003-066X.34.10.906
Saraiva RB. The role of metamemory in eyewitness testimony. 2020. DOI: https://doi.org/10.31237/osf.io/jgn43
Wixted JT. Time to exonerate eyewitness memory. Forensic Sci Int. 2018;292:e13-e15. https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2018.08.018 DOI: https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2018.08.018
Loftus EF. Eyewitness testimony: psychological research and legal thought. Crime Justice. 1981;3. DOI: https://doi.org/10.1086/449078
Alpar G, Er N, Uçar Boyraz F. Görgü tanıklığında bellek hataları: olay sonrası bilginin ve tuzak soruların hatırlama ve kaynak izleme üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Yazıları. 2007;10(20):1-17.
Tekin S. Görgü tanıklığı: olay sonrası yanlış bilgide kategori faktörünün etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü; 2009.
Saraiva RB, van Boeijen I, Hope L, Horselenberg R, Sauerland M, van Koppen PJ. Eyewitness metamemory predicts identification performance in biased and unbiased line-ups. Legal Criminol Psychol. 2020;25(2):111-32. https://doi:10.1111/lcrp.12165 DOI: https://doi.org/10.1111/lcrp.12166
Seyrekbasan A. Kadınlarda görgü tanıklığı bellek hataları: tanık olunan olay sonrası bağımsız bellek bildiriminin sürpriz tanıma testi ile ilişkisi [yüksek lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2014.
Hollins TJ, Weber N. Monitoring and regulation of accuracy in eyewitness memory: Time to get some control. In: Dunlosky J, Bjork RA, editors. The Oxford handbook of metamemory. Oxford: Oxford University Press; 2016:171-195. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199336746.013.22
Kurdoğlu Ersoy P. Görgü tanığı belleği araştırmaları ve yasal uygulamalar: tarihsel bir bakış. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi. 2018;2(4):271-9. https://doi.org/10.31461/ybpd.472700 DOI: https://doi.org/10.31461/ybpd.472700
Saraiva RB, van Boeijen IM, Hope L, Horselenberg R, Sauerland M, van Koppen P. Development and validation of the eyewitness metamemory scale. 2019. https://doi.org/10.31234/osf.io/mjfea DOI: https://doi.org/10.31234/osf.io/mjfea
Brislin RW, Freimanis C. Back-translation. An Encyclopaedia of Translation: Chinese-English, English-Chinese. 2001:22.
Hu LT, Bentler PM. Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Struct Equ Model Multidiscip J. 1999;6(1):1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118 DOI: https://doi.org/10.1080/10705519909540118
Kline TJ. Psychological testing: A practical approach to design and evaluation. Sage Publications; 2005. DOI: https://doi.org/10.4135/9781483385693
Bentler PM. Comparative fit indexes in structural models. Psychol Bull. 1990;107(2):238-46. https://doi.org/10.1037/0033-2909.107.2.238 DOI: https://doi.org/10.1037//0033-2909.107.2.238
Metcalfe J, Dunlosky J. Metamemory. In: Roediger HL III, editor. Learning and Memory: A Comprehensive Reference. Vol. 2. Oxford: Elsevier; 2008. p. 349-62. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-012370509-9.00159-5
Shapira AA, Pansky A. Cognitive and metacognitive determinants of eyewitness memory accuracy over time. Metacognition Learn. 2019;14:437-61. https://doi:10.1007/s11409-019-09206-7 DOI: https://doi.org/10.1007/s11409-019-09206-7
Göz İ, Tekin S, Dinn AA. Görgü tanıklığında olay sonrası yanlış bilginin etkisi kategori kuvvetine göre değişir mi? Türk Psikoloji Dergisi. 2015;30(75):36.
İndir
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Aylin Aydın
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimiz ve bu internet sitesinin tüm içeriği Creative Commons Attribution (CC-BY) lisansının şartları ile ruhsatlandırılmıştır. Creative Commons Attribution Lisansı, kullanıcıların bir makaleyi kopyalamasına, dağıtmasına ve nakletmesine, makaleyi uyarlamasına ve makalenin ticari olarak kullanılmasına imkan tanımaktadır. CC BY lisansı, yazarına uygun şekilde atfedildiği sürece açık erişimli bir makalenin ticari ve ticari olmayan mahiyette kullanılmasına izin vermektedir.
