Türkiye’de 2023 Yılı Deprem Felaketi Dönemi Karanlık Alan Suçlarının Dijital Analizi
DOI:
https://doi.org/10.17986/blm.1714Anahtar Kelimeler:
Deprem bölgesinde yağma, deprem dolandırıcılığı, deprem yardımı dolandırıcılığı, enkazda yağma, phishing.Öz
Amaç: Afet sonrası müdahale ve suç önleme çalışmaları kapsamında, 2023 yılında Türkiye’de 7,4 ve 7,6 büyüklüğünde gerçekleşen deprem felaketi döneminde, karanlık alanda kalan suçlara dijital analiz gerçekleştirilerek işbu suçlara yönelik içgörü kazandırılması amaçlanmıştır.
Yöntem: İşbu çalışmada, depremzedelere ve depremzedelere maddi yardım sağlamak üzere bağış sitelerini kullanan kişilere yönelik gerçekleştirilmiş ve afet dönemi olması dolayısıyla karanlıkta kalan suçlar, X Sosyal Meyda Ağ Sağlayıcısında (eski Twitter) “#suç tipleri” ile 2023 yılına ait deprem enkazı içerikleri kombinasyonu aratılarak ve USOM verileri ile sahte oluşturulan bağış siteleri incelenerek nitel analiz gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: Çalışma kapsamında, depremzedelere yönelik gerçekleştirilen suçlara ilişkin olarak en fazla hastag (#) ile X Platformunda paylaşılmış suçlar; yağma (%65) ve hırsızlık suçu (%29) olarak; depremzedelere maddi yardım gönderen kişilere yönelik olarak ise en fazla nitelikli dolandırıcılık suçunun işlendiği tespit edilmiştir.
Sonuç: Afet akabinde suçlara müdahale kapsamında alınması gereken fiziki ve dijital güvenlik tedbirlerinin sıkılaştırılması; afet döneminde ise, paylaşılan dijital içeriklere yönelik derin öğrenme teknolojisiyle desteklenen teyit mekanizmaları ile dolandırıcılık amaçlı oluşturulan yasadışı sitelere erişim engelinin ivedi temininin kurgulanması akabinde resen soruşturma süreçlerinin yürütülerek özellikle yağma, hırsızlık ve nitelikli dolandırıcılık suçlarına yönelik suç önleyici politikalar oluşturulmasının işbu suçların önlenmesine ve afet döneminde toplumdaki “cezasız kalacak suç” algısının yönetilmesine hizmet edebileceği düşünülmektedir.
İndirmeler
Kaynaklar
Demirbaş T. Kriminoloji, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2001.
Polat A., Suç İstatı̇stı̇klerı̇ne İlı̇şkı̇n Sorunlar ve Önerı̇ler, Polis bilimleri Dergisi Cilt 10 (1), 1-24.
Hancı H., Tuğ A., Doğan Y. Kriminalistik Kriminoloji Değildir!, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2003; S.48, ss.261-265.
Argın Y. Doğal Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı: 2023 Kahramanmaraş Depremı̇ Özelı̇nde Twı̇tter Örneğı̇, Insanat: Sanat Tasarım ve Mimarlık Araştırmaları Dergisi 2023, C.3, S:1 s.140-165.
Yazıcı S., Zincir O. Kriz Yönetimi ve Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı, İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2013;49, 65-82.
Crowe, A. The Social Media Manifesto: A Comprehensive Review of the Impact of Social Media on Emergency Management, Journal of Business Continuity & Emergency Planning, 2011;5-1, 409-420.
Orsburn, E.M. The Social Media Business Equation: Using Online Connections to Grow Your Bottom Line,. USA: Course Technology, PTR, 2012.
Splendiani, S., & Capriello, A. Crisis Communication, Social Media and Natural Disasters–The Use Of Twitter By Local Governments During The 2016 Italian Earthquake. Corporate Communications: An International Journal, 2022.
Dufty, N. Using Social Media to Build Community Disaster Resilience. The Australian Journal of Emergency Management, 2012;27, 1, 40-45.
Yazıcı S. İş Sürekliliği Yönetimi: Stratejik Bir Değerlendirme, İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2013.
Çanakçi M., Öztürk S., Şaşmazlar C. Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Kullanımı Üzerine Bir Araştırma: Twitter Örneği, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(3): 882 – 897, 2022.
Hao, M., Rohrdantz, C., Janetzko, H., Dayal, U., Keim, D. A., Haug, L. E., & Hsu, M. C. Visual sentiment analysis on twitter data streams. In Visual Analytics Science and Technology, 2011.
AFAD. (2011-2022). 2011-2022 Yılı İdare Faaliyet Raporu, https://www.afad.gov.tr/. Erişim tarihi: 12.06.2024
Palen, L. and Liu, S.B. Citizen Communication in Crisis: Anticipating a Future of ICT-Supported Public Participation. In Proceedings of the Conference on Human Factors in Computing System, San Jose, 2007;1, 727-736.
Çanakçı M., Öztürk S., Şaşmazlar C. Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Kullanımı Üzerine Bir Araştırma: Twitter Örneği, GÜSBD; 2022; 11(3): 882 – 897.
Ağca, M. E. Afet odaklı risk iletişiminde sosyal medya kullanımı: AFAD örneği. MEDIAJ, 2023;6(1), 41-60.
Shaw C.R., Mckay, H.D. Juvenile Delinquency in Urban Areas, University of Chicago Press, Chicago (US), 1942.
Baechler, N. C. Afet Risk ve Zarar Azaltmada İletişim Stratejisinin Rolü. 2ND International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management, Sakarya, 2018. https://www.ishad.info/PastConferences/ISHAD2018/ISHAD2018/papers/A1.1-ISHAD2018ID140.pdf
Gao H., Wang X., Barbier G., Liu H. Promoting Coordination for Disaster Relief – From Crowdsourcing to Coordination. In: Salerno J., Yang S.J., Nau D., Chai SK. (eds) Social Computing, Behavioral-Cultural Modeling and Prediction. SBP 2011. Lecture Notes in Computer Science, 2011; 6589.
Çetinkaya, E. Afet Durumlarında Sağlık Kuruluşları İçin İletişimin Önemi ve Yönetimi, Kerim Hakan Altıntaş(Ed.), HAMER Acil ve Afet Durumlarında Sağlık Yönetimi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2013.
Alexander, D. E. Social Media in Disaster Risk Reduction and Crisis Management. Sci Eng Ethics 2014; 20, 717-733. DOI 10.1007/s11948-013-9502-z
Demiröz K. Afet Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın İşlevselliği ve Zararları Üzerine Bir İnceleme, Dirençlilik Dergisi 4(2), 2020, (293-304)
Karakulakoğlu, S.,Doğal Afet ve Acil Durumların Yönetiminde Sosyal Medya Kullanımı: Twitter Örneği, Karakulakoğlu, S., Uğurlu, Ö. içinde, İletişim Çalışmalarında Dijital Yaklaşımlar ‘‘Twitter’’ , ss.281-294, Ankara: Heretik Yayınevi.
Soydan, E., & Alpaslan, N. Medyanın Doğal Afetlerdeki İşlevi. İstanbul Journal of Social Sciences, Summer, 2014;7, 53-64.
Çalışkan A., Poyraz T. Suça İlişkin Mekânsal Risk Faktörlerinin Adli Sosyolojik Bakış Açısıyla Analizi, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 2020;15(21), ss.430-453.
Kızılova, Ö. Afet Odaklı Kriz Yönetimi: AFAD Örneği. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya, 2014.
Global State of Fraud and Identity Report, LexisNexis Risk Solutions, 2022, https://risk.lexisnexis.com/global/en/insights-resources/research/global-state-of-fraud-and-identity
Natural Disasters: A Perfect Storm for Data Breaches, Cloud Secuirty Alliance, 2023, https://cloudsecurityalliance.org/blog/2023/12/11/natural-disasters-a-perfect-storm-for-data-breaches
Giddens A. Kapitalizm ve Modern Sosyal Teori (Çev. Ümit Tatlıcan), İletişim Yayınevi, İstanbul, 2012.
Dynes R., Quarantelli E. L. Organizational and Group Behavior in Disasters, American Behavioral Scientist, 1970; 13, ss.323-480.
Collins, B., Hoang, D.T., Nguyen, N. T. ve Hwang, D. Trends in Combating Fake News on Social Media-A Survey, Journal of Information and Telecommunication, 2021; 5(2), s.247-266.
Arklan Ü., Koçyiğit İ. Afet Dönemlerinde Sosyal Medyada Dezenformasyonun Yayılımı: 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Örneği, Abant Sosyal Bilimler Dergisi Journal of Abant Social Sciences 2024, 24(2): 525-546.
Usta E., Yükseler M., Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı ve Etik İkilemler: İzmir Seferihisar Depremi Örneği, Afet ve Risk Dergisi 2021; 4(2), 249-269.
Frailing K., Harper D.W. Examining Postdisaster Behavior Through a Criminological Lens: A Look at Property Crime, American Behavioral Scientist, 2020; 64(8), 1179-1195.
Aguirre B., Lane D. Fraud in Disaster: Rethinking the Phases, International Journal of Disaster Risk Reduction, 2019; 39, 1-9.
How Businesses Can Navigate Cyber Fraud After Natural Disasters”, Forbes Technology Council, 2024, https://www.forbes.com/councils/forbestechcouncil/2024/11/19/how-businesses-can-navigate-cyber-fraud-after-natural-disasters/
Demir S.T. Afet Medyası ve Medya Afeti: 6 Şubat Kahramanmaraş Depreminin Anımsattıkları, TRTAkademi, 2023; 08-18.
İçerli L., Bilen G. Sosyal Medya Kullanımının Afet Bilinci Algı Düzeyine Etkisi Üzerine Bir Araştırma, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2024; 13 (2), 904-928
İndir
Yayınlanmış
Sürüm
- 2025-04-19 (2)
- 2025-03-19 (1)
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Adli Tıp Bülteni
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimiz ve bu internet sitesinin tüm içeriği Creative Commons Attribution (CC-BY) lisansının şartları ile ruhsatlandırılmıştır. Creative Commons Attribution Lisansı, kullanıcıların bir makaleyi kopyalamasına, dağıtmasına ve nakletmesine, makaleyi uyarlamasına ve makalenin ticari olarak kullanılmasına imkan tanımaktadır. CC BY lisansı, yazarına uygun şekilde atfedildiği sürece açık erişimli bir makalenin ticari ve ticari olmayan mahiyette kullanılmasına izin vermektedir.
